دکتر پیمان نواب
«نشر آموت» موسسهای فرهنگی است که پرداختن به عملکرد و تأثیراتش، گسترهای فراتر از انتشار ِسادهی کتاب و رساندنِ آن به دست مخاطب را در بر میگیرد. اگر انتشار ِ کتاب و توزیع آن را تنها عملی فیزیکی محسوب کنید که بسیاری از ناشران نیز اینگونه میاندیشند، کتابتان که منتشر شد و به بازار آمد کار انجام شده است؛ کالاییست که باید بر روی بهتر فروختنش متمرکز شوید و اگر جنستان خوب و باب طبعِ مشتری نبود باید در بهترین حالت، کیفیت را مرغوبتر کنید. قوانینِ خرید و فروش هم که معلوم است، کالایی تولید کردهاید که قیمت ِآن مشخص است، مشتری هم اگر تمایل داشته باشد آن را خواهد خرید و اگر هم نه، باید بداند که ایستادن ِ بیجا مانعِ کسب است. امّا فرض کنید که این ذهنیتِ کالا محور نسبت به کتاب و مخاطب، هردو، را کنار بگذارید و انتشار کتاب و رساندن کتاب به دست مخاطب را پروسهای فرهنگی با محوریت ِ انسان، قلمداد کنید که قرار است طی آن منبعی جانآفرین و فرهنگی در اختیار جانهایی مشتاق قرار گیرد. در این صورت دیگر نه تنها کیفیت آن منبع، بلکه نحوهی ارتباط با آن جانها و راهاندازی پروژهای تعاملی میان انسان_انسان و جایگزینی رابطهی "فروشنده_کالا_مشتری" با تعامل "انسان_منبع فرهنگی_انسان" ، نیز برایتان اهمیتی ویژه مییابد. اگر معتقد به دیدگاه اول باشید و بر اساس آن عمل کنید، ناشری خواهید بود که خدمت فرهنگیاش به محتویات کتابش، آن هم اگر در خور باشد، منحصر خواهد شد اما اگر نقطهنظر دوم را برگزینید و به آن التزام عملی هم بورزید به زعم نویسندهی این سطور، انتشاراتِ شما نام ِ مؤسسهی فرهنگی را یدک خواهد کشید.
با تعریف ِارائه شدهی فوق و انطباق ِآن بر عملکرد ده سالهی نشر آموت، اکنون می.توان از «موسسهی فرهنگی آموت» سخن گفت و تعدادی از ویژگیهای آن را بر شمرد:
۱. از آنجا که "مشتری همچون ابزار" جای خود را به "مخاطب به منزلهی انسان" داده است، دسترسی به مجموعهی آموت و بویژه مدیر آن همواره مقدور و میسور است. اگر سری به کتابهای نشر آموت بزنید در صفحهی آغازین، شماره تماس مدیر این انتشارات و نیز آدرسهای فضای مجازی را برای ارتباط خواهید دید و از این طریق میتوانید به سهولت با ایشان تماس بگیرد و نظرات پیشنهادی یا انتقادی خود را در میان بگذارید. در فضای حقیقی نیز با مراجعه به دفتر نشر آموت، دیدار با مدیر ِ آن همواره امکانپذیر است. این در دسترس بودنِ بی واسطهی مدیر یک نشر اگر بیسابقه نباشد، کمسابقه است.
۲. اگر قائل به تقسیمبندی ادبیات به انواع تحلیلی و تفننی باشیم، نشر آموت اگرچه از انتشار کارهای تحلیلی غافل نبوده اما گسترهی وسیعی از انتشارش را به ادبیات تفننی اختصاص داده است. از آنجا که رمانهای تفننی با استقبال قشر ِ وسیعتری از مخاطبان بخصوص جوانان همراه است، بدینگونه این ناشر توانسته است بر جمعیت کتابخوانان جامعهی ما بیفزاید. رسیدن بیشتر کتابهای آموت به چاپهای چندگانه و پر مخاطب بودن غرفه.های نمایشگاهیِ این ناشر در شهرهای مختلف نشان میدهد که نشر آموت از حیث جلب ِمخاطب موفق عمل کرده است. بسیاری از مخاطبان آموت گواهی میدهند که این انتشارات با نوع کتابهایش و نیز احترام به مخاطب چه در مرحلهی معرفیِ اثر و چه در مرحلهی پاسخگویی، آنها را کتابخوان کرده است.
۳. نگاهی به قیمت کتابهای نشر آموت نشان میدهد که نوسانات قیمت کاغذ در بازار، در مقایسه با بسیاری از ناشران، کمترین تأثیر را بر پشت ِجلد کتابهای آموت گذاشته است . این انصاف در قیمتگذاری که بیشک کتابخوانی مخاطبان را تسهیل میکند از نگاه فرهنگی حاکم بر این مؤسسه حکایت میکند، نگاهی که برآمدِ فرهنگی را بر درآمد اقتصادی ارجح میداند.
۴. نمایشگاههای کتاب، مکانیهایی مناسب برای آشنایی با وجههی فرهنگی نشر آموت هستند و به راستی تبلور ِ تعاملِ "انسان_منبع فرهنگی_انسان" را میتوان در غرفههای نمایشگاهی این ناشر به تماشا نشست. غرفهداران که گویا برخورد مهربانانه و توأم با احترام با مخاطب به همراه ارائهی مناسب ِ کتابها را آموزش دیدهاند، با معرفی خود، مشتری را در انتخاب ِآگاهانهی کتاب یاری میکنند. نکتهی قابل تأملِ دیگر در این مورد این است که بسیاری از غرفهداران ِ نمایشگاهی این ناشر، خود از میانِ مخاطبان برگزیده شدهاند و میتوان گفت که مخاطب رنگ ناشر و ناشر رنگ مخاطب گرفته است، پدیدهای که باز هم اگر بیسابقه نباشد، کمسابقه است.
۵. اگر آموت را ناشری "گفتگو محور" قلمداد کنیم راه به خطا نبردهایم. این ناشر با راهاندازی صفحهی اینستاگرام و نیز کافه کتاب در تلگرام مخاطبان را در گفتگو پیرامون آثار منتشر شده شریک میکند و پیوند ِناشر_مخاطب را قوّت و رنگی دیگر میبخشد.
بعید میدانم که هیچکدام از ناشرانِ ما جز نشر آموت کافه کتابی مجازی راه انداخته باشند که در آن، میان ناشر و مخاطبان و پیرامون کتابهای انتشارات، گفتگویی مداوم در جریان باشد. این گفتگوها علاوه بر استوارسازی پیوندهای ارتباطی، به انتخابِ بهتر ِ کتابها نیز مدد میرسانند.
۶. یکی دیگر از ویژگیهای قابل تأمل آموت، مدرناندیشی و گشودن دو راه دیگر برای مطالعه از طریق تولید ِ کتابهای صوتی و الکترونیک و ارائهی آنها در فروشگاههای معتبر ِ عرضهی این محصولات است. بدیهی است در دنیای پرسرعت ِامروز که مخاطبان غالباً مجالی اندک دارند، کتابهای همراه ِالکترونیک و صوتی بر خلاف ِ کتابهای حجمگیرِ کاغذی، میتوانند شوق خواندن و همیشه خواندن را همواره زنده نگه دارند.
۷. سهگانهی ارتباطِ مداومِ مدیر نشر آموت که خود از نویسندگانِ فعّال است با مخاطبان، فضای حاکم بر غرفههای نمایشگاهی و آنچه در کافه کتاب آموت در جریان است ،چهار تالیِ مبارک را در پی خواهد آورد که تأثیرات ِپر رنگ ِفرهنگی این ناشر را یادآوری میکنند:
الف. تشدید شوق کتابخوانی بویژه در میانِ جوانان
ب. گسترش فضای مدنی و نیز کمک به زیستِ اجتماعی بهتر از طریقِ قرار گرفتن در تعاملات با دیگران
ج. کمک به رشد عزت نفس و خودباوریِ مخاطبانِ جوان
د. افزایش سرمایهی اجتماعی از طریقِ اعتمادسازیهایی که از این طرق انجام میپذیرد
پس از برشمردن ویژگیهای مثبت ِ هفتگانهی فوق که کارنامهی نشر آموت را کامیاب نشان میدهد، منطقی است که در آستانه آغاز دهمین سال فعالیتِ این نشر، ملاحظاتی را نیز با مدیران آن در میان نهاد:
۱. اقبالِ قابلِ تأمل جوانان اهل ِمطالعه به آموت و رابطهای مهربانانه که میان مخاطبان و این نشر شکل گرفته است اگر چه در جای خود مبارک است امّا میتواند آفت تأیید مکرر ِطرفدار و متعاقبش نادیده گرفته شدن و یا بیاهمیت دانستن منتقدان و انتقاداتِ سازندهی آنها را به همراه آورد. نسبت به رخداد ِ نامحسوس این آفتِ آسیبرسان باید هشیار بود.
۲. کثرت ِمخاطبان و در نظر گرفتن خوشایند ِآنها میتواند آفتی دیگر را نیز به همراه آورد و آن "رعایت سلیقهی مخاطب" و ماندن در بند ِ آن است. در این حالت، ناشر ذائقهی اکثریت را همواره صحیح و بر حق میداند و لذا در تلاش برای پاسخگویی به این نوع ذائقه، از کوشش برای ارتقاءِ سلیقهی مخاطب باز میماند. بدینسان مخاطبان عمیقتر به مرور از ناشر فاصله میگیرند و هواخواهان احساسی اکثریت مییابند.
۳. کثرت هواخواهان احساسی که "هرچه آن خسرو کند را شیرین میبینند" خردورزی و نگاه انتقادی را به حاشیه میراند و ارتباط ناشر با مخاطب و ناشر با منتقد را به ارتباطی "احساس محور" و بیحاصل بدل خواهد کرد.
امیدوارم ویژگیهای مثبت نشر آموت همچنان پایدار بمانند و تعدادشان فزونی گیرد و آفاتی چون آفات شمرده شده، از ساحت این نشر دور بمانند.