روزنامه جام جم: پس از گذشت بيش از نيم قرن از جنگ جهاني دوم هنوز درباره اش نوشته مي شود و وقايعش مورد کنکاش و داوري قرار مي گيرد. امروزه مساله همدستي با نازي هاي آلمان در کشورهاي اشغال شده دوباره توجه متفکران و کارشناسان را به سوي خود جلب کرده است. بحث هاي اخير در باره محاکمات جنايتکاران جنگي، شاهدي بر تداوم ميل بي حد و بدون اراده ما به مرور ماجراهايي است که در آن سال ها رخ داده است. وقايع دهه چهل که به دلايلي همچنان خاموش مانده يا خاموش شده اند، امروزه نبش قبر مي شوند و تحت کالبد شکافي مداوم و مفصل قرار مي گيرند.
هوگو کلاوس در رمان اندوه بلژيک که براي اولين بار سال 1983 در هلند منتشر شد دنيايي را وصف مي کند که در آن همکاري با نازي ها مانند تنفس اجتناب ناپذير مي نمايد. شخصيت اصلي رمان، لويي سيناوه، نوجواني است متعلق به جامعه کوچکي از فلاندر غربي کاتوليک که اعضايش خود را پرهيزگار و متدين مي انگارند. خانواده او، سيناوه ها مردماني ضديهودي (هرچند لويي تا زمان شروع جنگ حتي يک يهودي به چشم خودش نديده است.) ضدسوسياليسم، ضدفرانسه، ضدپروتستان، ضدبروکسل و ضددولت هستند.
تنها چيزي که اين خانواده را از هواداري جناح راست ناسيوناليست فلاندري(ناسيوناليست هاي طرفدار جدايي فلاندر از بلژيک و حامي حزب نازي آلمان) منع مي کند، اضطراب پدربزرگ لويي است که مي خواهد فروش وسايل تحرير به صومعه هاي محلي را در انحصار خود نگه دارد.
بعد از اشغال بلژيک در سال 1940، دوستان لويي و افراد خانواده اش به بريگادهاي فلاندري هيتلري و جنبش هاي ملي جوانان سوسيال ناسيوناليست مي پيوندند يا به عنوان نيروي کار به کارخانه هاي تسليحات آلماني فرستاده مي شوند.
مادر لويي منشي و معشوقه يکي از افسرهاي عاليرتبه نازي مي شود و پدرش که چاپخانه دار است اعلاميه هاي رسمي گشتاپو را چاپ مي کند. لويي هم براي مدت کوتاهي آرمانگرايانه به ديدگاه نظام جديد اروپا و الحاق آلمان و هلند و فلاندر گرايش پيدا مي کند. بعد از آزادي خاک بلژيک تعداد زيادي از افراد خانواده به ناچار مخفي مي شوند و پدر لويي به زندان مي افتد. جنگ براي اين خانواده مانند بقيه مردم، بيشتر به معناي مبارزه با سرما، گرسنگي و تحمل حملات هوايي آمريکاست. همه اين وقايع از ديد خشمگين و ناظر يک نوجوان پريشان خاطر توصيف مي شود.
رمان هوگوکلاوس تلاش موثري است براي زنده کردن تجارب تاريخي که به خاک سپرده شده است. اين رمان خارق العاده تر از آن است که در اين مختصر شرح داده شده است. اندوه بلژيک گذشته از شرح سال هاي تاريک مملو از محروميت هاي اجتماعي، جنگ داخلي نهاني و لجوجانه اي را وصف مي کند که در خاطره يک نوجوان نقش بسته است.
لويي در ابتداي رمان يک جامعه مخفي متشکل از همکلاسي هايش را به نام «حواريون» رهبري مي کند. رفتار او در سرتاسر رمان تمثالي است براي حيله گري. در جايي که راهبه ها با تبعيت از کتاب «قوانين و مقررات» مدرسه شبانه روزي صومعه را اداره مي کنند، حواريون دور از چشم آنها کتا ب هاي ممنوعه اي را جمع مي کنند که در فهرست سياه واتيکان ثبت شده است. گفته مي شود کتاب «قوانين و مقررات» حاوي فهرستي از نام هاي شياطين دنياست که به ترتيب الفبا نوشته شده ولي لويي با دانش شيطان شناسي خودساخته اش، آنها را «غبارها» مي نامد، همان خدايان کافر ها که نه اثري از خود به جا مي گذارند و نه نامي. اين غبارها طي داستان به نيرنگ بازي مشغولند. اندوه بلژيک حکايت بيرون و درون دنياي وهم آلود لويي سيناوه است و عاقبت، حيرت انگيز نيست که لويي، يک بچه مدرسه اي خيالپرداز با دستکاري کم و بيش خاطرات خود به يک رمان نويس بدل شود.
□ روزنامه جام جم، شماره 3978 به تاريخ 30/2/93، صفحه 8 (ادبيات)
برگرفته از: مجله لندن رويو آو بوك
