علی شروقی – محمدرضا گودرزی – یاسر نوروزی
کتابخانه علامه جعفری / نقد رمان نامحرم / 28 آذر 91
در نشست نقد رمان «نامحرم» گفته شد، در این سال‌ها با مجموعه‌ای از رمان‌های لاغر مواجه بودیم که در عین عامه‌پسند بودن، خیلی فریب‌کارانه خود را نخبه‌گرا معرفی می‌کردند.
به گزارش خبرنگار ادبیات و نشر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، نشست نقد و بررسی رمان «نامحرم» 28 آذرماه با حضور یاسر نوروزی - نویسنده رمان - محمدرضا گودرزی - نویسنده و برگزارکننده جلسه - و علی شروقی – نویسنده و منتقد - در کتابخانه علامه جعفری برگزار شد.
در ابتدای نشست، یاسر نوروزی ضمن خواندن بخش‌هایی از رمان اظهار کرد: نوشتن این رمان خیلی طول کشید، به این دلیل که فصل‌ها تودرتو و پازل‌مانند بود و همین باعث شد که رمان خطی پیش نرود. به هر حال رمان بعد از مدتی تمام شد و امروز هم به چاپ سوم رسیده است.
همچنین علی شروقی در سخنانی گفت: این کتاب جزو معدود کارهایی است که با روی باز می‌توانم درباره‌اش صحبت کنم. هر کاری به هر حال ایراداتی دارد، اما کل اثر مهم است.
او در توضیحی درباره رمان‌های عامه‌پسند و نسبت‌شان با رمان «نامحرم» اظهار کرد: در دوره‌ای رمان‌های عامه‌پسند بسیار رایج شد، به طوری که موجی راه افتاد که بازار را تسخیر کرد و عده‌ای گفتند که ادبیات و رمان در حال از بین رفتن است. ما در طی این سال‌ها با مجموعه‌ای از رمان‌های لاغر مواجه بودیم که در عین عامه‌پسند بودن، خیلی فریب‌کارانه خود را نخبه‌گرا معرفی می‌کردند و در لایه‌های زیرین المان‌های عامه‌پسند را در خود داشتند.
این داستان‌نویس افزود: اتفاقا «نامحرم» رمانی است که در عین استفاده از مؤلفه‌های عامه‌پسند، در حد رمان عامه‌پسند نمانده که این به خاطر نوع رفتار نویسنده با این مؤلفه‌هاست. در واقع رمان «نامحرم» از نمونه‌های موفقی است که مؤلفه‌های عامه‌پسند را به کار می‌برد و آن‌ها را به هم می‌ریزد و از آن‌ها استفاده خلاقانه می‌کند.
شروقی درباره ساختار «نامحرم» اظهار کرد: ساختار رمان «نامحرم» تا حدی ساختار بازی است که با زمینه رمان بسیار همخوانی دارد و در عین این‌که نویسنده به ساختار توجه داشته، ولی بازیگوشانه این ساختار را به هم می‌ریزد. حال و هوای طنز و بازی که حاکم است، باعث می‌شود آن قراردادها مغشوش شود.
این منتقد ادبی با بیان این‌که «نامحرم» رمانی زنانه است، گفت: وجه دیگر رمان که در نگاه اول ممکن است به چشم نیاید، این است که رمان در عین این‌که ممکن است خیلی مردانه به نظر برسد، اما خیلی زنانه است. البته زنانه بودن رمان به معنی حضور زن در مرکز داستان نیست و زنان حضور فعالی در داستان ندارند، اما این زنانه بودن به معنی فقدان زن به عنوان یک عنصر نامحرم است و حضور فیزیکی و جمع مردان حول آن فضای خالی و غیاب زن است که می‌چرخد.
در ادامه این نشست، محمدرضا گودرزی در ابتدای صحبت‌هایش درباره آثار عامه‌پسند اظهار کرد: باید توجه داشت که عامه‌پسندی که در اروپا و آمریکا وجود دارد، با عامه‌پسندی که در ایران است، بسیار متفاوت است. باید کارهای عامه‌پسند آن‌ها را بارها بخوانیم تا متوجه شویم.
این نویسنده افزود: عامه‌پسندها جای ما را تنگ نکرده‌اند. آن‌ها دارند کار خودشان را انجام می‌دهند. من اصلا این را که آثاری پرفروش و پرخواننده باشند، نشانه عامه‌پسند بودن نمی‌دانم، مثلا تولستوی هم از رکوردداران فروش در جهان است، ولی کسی نمی‌گوید تولستوی عامه‌پسند است.
گودرزی درباره قصه رمان گفت: «نامحرم» زندگی فردی 15 - 16 ساله است که در موقعیت‌های مختلف درگیر اتفاقات مختلف می‌شود. این رمان از نظر ژانر اجتماعی است و از نظر روایت مدرن به حساب می‌آید، چون آمیزه‌ای پازل‌وار دارد.
او با اشاره به این‌که «نامحرم» از «ناتور دشت» سلینجر تأثیر گرفته است، گفت: من زیرمتن رمان «نامحرم» را «ناتور دشت» سلینجر می‌دانم که البته این زیرمتن بودن منفی نیست و این شباهت ساختاری به «ناتور دشت» ایراد نیست، چون روایت کاملا ایرانیزه شده است.
او ادامه داد: در «نامحرم» کل ساختار مرکزی خود شخص است. این اشتباه است که گفته می‌شود یک داستان می‌تواند ساختار نداشته باشد و این برداشت نادرست از مطالب «دریدا» است. هر متن یک نظام و ساختار دارد؛ حال ممکن است ساختارگریز و تکه‌تکه باشد، اما فاقد ساختار نیست.
گودرزی درباره شیوه روایت رمان «نامحرم» گفت: شیوه روایت رمان اول‌شخص است که با لحن خاص و نگارش محاوره‌یی همراه شده است. البته بعضی ترجمه‌ها از «ناتور دشت» باعث به وجود آمدن یک‌سری بدآموزی‌هایی در محاوره‌نویسی شده است و باید توجه داشت که بین عامیانه‌نویسی و محاوره‌نویسی تفاوت وجود دارد.
این منتقد ادبی با اشاره به عامل زمان‌بندی در رمان گفت: در هر رمان زمان‌بندی عامل بسیار مهمی است که در «نامحرم» به درستی از آن استفاده شده است. زمان‌بندی جابه‌جا کردن زمان واقعی زندگی است، یعنی زمان گاهشمارانه به زمان انسانی تبدیل شود که در «نامحرم» هم با کمک زمان‌بندی مناسب، با زمان ذهنی روبه‌روییم.
او درباره مخاطب این رمان گفت: گاهی متن دارای مخاطب درون‌متنی است، یعنی راوی داستان با مخاطب درون خود متن صحبت می‌کند، در «ناتور دشت» و «نامحرم» مخاطب درون متن وجود دارد، یعنی با مخاطب تلویحی صحبت می‌کنند؛ مخاطبی که سمت و سوی متن را تعیین می‌کند.
گودرزی درباره راوی «نامحرم» اظهار کرد: راوی «نامحرم» در اکثر جاها باهوش، زیرک و طنزپرداز است.
او همچنین اضافه کرد: رمان دارای نثری روان و سلیس است که از ضرب‌المثل‌ها هم به خوبی استفاده کرده است و با توجه به این‌که داستان، قصه مرکزی جذاب ندارد، اما رخدادهای جذاب به طور مناسبی کنار هم قرار می‌گیرند.
گودرزی درباره شخصیت‌پردازی رمان هم گفت: این رمان دارای 34 شخصیت است؛ شخصیت‌هایی که من آن‌ها را به شخصیت‌های فرعی و اصلی تقسیم می‌کنم و با این‌که آدم‌های داستان را به تیپ و شخصیت تقسیم کنم، مخالف هستم.
او افزود: در واقع خود راوی شخصیتی است که در ذهن می‌ماند، ولی بقیه شخصیت‌ها متنی هستند.
او اضافه کرد: در این رمان همچنین از تاکتیک تأخیر به خوبی استفاده شده است، یعنی اطلاعاتی را که مخاطب به آن نیاز دارد، به عقب می‌اندازد و با همین روش مخاطب را با خود همراه می‌کند.
همچنین یاسر نوروزی در پایان این نشست گفت: بعد از9 ماه توهین و تحقیرهایی که نسبت به «نامحرم» صورت گرفت، به تازگی مورد موشکافی قرار گرفته است. من در این مدت انتظار تعریف از رمان را نداشتم؛ تنها می‌خواستم تلاشی که برای رمان صورت گرفته، دیده شود و رمان مورد موشکافی قرار گیرد.
*** گزارش کامل این نشست به نقل از وبلاگ «طوبا»
