مجموعه داستانهای کوتاه فلانری اوکانر/ ترجمهی آذر عالیپور
مجتبی گلستانی (روزنامه جامجم): انتشار مجموعه داستانهای کوتاه فلانری اوکانر (ترجمه آذر عالیپور، نشر آموت، 1392) که دربردارنده 25 داستان کوتاه است، فرصتی را در اختیار فضای ادبی ایران قرار میدهد تا بار دیگر از منظری دقیقتر و فنیتر، به داستانکوتاه کلاسیک بنگرد و معیارهای نقد و فهم داستان کوتاه را از نو بسنجد.
فلانری اوکانر کاتولیک که در شمار داستان نویسان مطرح آمریکا مانند ویلیام فاکنر و کارسون مک کالرز قرار می گیرد، 39 سال بیشتر عمر نکرد و در این مدت کوتاه، تنها 31 داستان کوتاه و نیز دو رمان نوشت.
او هیچ گاه ادعا نداشت که تجربی می نویسد و متن داستان های کوتاه او عمیقا نشان می دهد نوشتار اوکانر، به رغم عمر اندک، از ساختار و فرم و روایتی مدرن برخوردار است و در شمار نوشته های جدی ادبیات جهان قرار می گیرد. داستان های اوکانر را عمدتا با دو ویژگی می شناسند؛ یکی سبک گوتیک جنوبی و دیگری شخصیت های گروتسک.
در سبک گوتیک جنوبی عمدتا بر مساله توحش در عصر مدرن و زوال انسان معاصر تاکید می شود.
خانه ها و ساختمان های وحشت انگیز و وحشت زده به سیاق فضاهای قرون وسطایی و خانواده هایی که عمیقا ترس خورده از حضور هفت تیرکش ها و آدم کش ها در جامعه اند؛ مثلا شخصیت مادر در داستان کوتاه «آسایش های خانه» که به فکر یافتن راه رستگاری برای دختری است که به زندان افتاده است، با شخصیت مادربزرگی در داستان کوتاه «انسان خوب چه دیریاب است» از نظر خاستگاه هیچ تفاوتی ندارند.
اولی، به شکلی مضحک در پی پاک کردن گناه از دامان جامعه است، آن هم صرفا با کمکی عجیب و غریب به دختری جوان و بی توجهی به پسر خودش و دومی به فکر نجات خود و خانواده است از چنگ جماعت خلافکار.
وجه مشترک هر دو نفر که این خبرها را در روزنامه ها خوانده اند، چاره فردگرایانه ای است که برای حل مشکلات اجتماعی جست وجو می کنند: نجات یک فرد ـ خواه خود، خواه دیگری ـ سبب رستگاری یا رهایی از این مخمصه می شود. هم از این روست که این فضاها و موقعیت های وحشتناک داستان های گوتیک به مشخصه داستان های فلانری اوکانر راه می برد.
اما درباره مشخصه دوم، شخصیت های گروتسک به سبب رفتارهای نامعقول و نامتعارف به منزله کاریکاتورهایی از خوبی و بدی جلوه می کنند و در نهایت موقعیت ها و رفتارهایی طنزگونه را شکل می دهند.
مثلا در همان داستان انسان خوب چه دیریاب است و رفتارهای مادربزرگ در کنار توصیف های راوی سبب می شود که خصلت مضحک اندیشه های مادربزرگ بهتر آشکار شود.
راوی ابتدا زنی جوان را با «شلوار خانه» و چهره ای «معصومانه» و در عین حال، «عین کلم» توصیف می کند که گره «روسری سبزرنگش» به «شکل گوش های خرگوش» درآمده است، سپس پوشش مادربزرگ را شرح می دهد که به رغم سن وسالش نقطه مقابل این زن جوان است و به کاریکاتوری پر اعوجاج از آدم های باشخصیت و با اصل و نسب تبدیل شده است:«پیرزن روی صندلی لم داد، دستکش های نخی سفیدش را درآورد و با کیف دستی اش پشت شیشه عقب گذاشت. مادر بچه ها هنوز همان شلوار خانه را به پا داشت و روسری سبز هم بر سر، ولی مادربزرگ کلاه حصیری آبی آسمانی سرش گذاشته بود که چند بنفشه سفید بر لبه اش به چشم می خورد و پیراهن آبی آسمانی با دایره ای سفید بر زمینه بر تن داشت.یقه و سرآستین های پیراهن از پارچه سفید نازک با حاشیه توری بود که یک ردیف بنفشه پارچه ای ارغوانی، با عنبرچه ای در میان آنها کنار یقه اش سنجاق شده بود. اگر در بزرگراه تصادف می کردند، هرکس جسد مادربزرگ را می دید، بی درنگ متوجه می شد که با یک خانم متشخص روبه رو شده است.»
در این سطرها که نمونه ای از تقابل فرهنگ شبه اشرافی با فرهنگ طبقه متوسط نوظهور آمریکایی را در جهان داستانی فلانری اوکانر به تصویر می کشد، رفتارهای خنده دار مادربزرگ توصیف هایی آشکار از نخ نما شدن این فرهنگ قدیمی می دهد.
این درست یکی از مولفه های محتوایی داستان های فلانری اوکانر است: تقابل فرهنگ عرفی و دنیوی پروتستانتیسم با روح کاتولیک اخلاق گرا و لاهوتی یا غیردنیوی جهان داستانی اوکانر.
به همین دلیل است که هارولد بلوم در کتاب «نبوغ» معتقد است که اوکانر بیش از آن که زبان طنز داشته باشد، زبان هزل دارد و «آیین کاتولیک [داستان های] اوکانر خشم آگین و دستوری بود»؛ اما باید توجه داشت که مساله اساسی داستان های اوکانر هیچ گاه فقط تقابل این دو مذهب نبوده است، بلکه او به گفته خودش، چنین می دید که شکل های سنتی پروتستانتیسم بتدریج در دل سکولاریسم و شهرت پرستی ذوب می شوند و آیین مارگیران و رمالان و مجانین ـ تعبیرهایی که خود فلانری اوکانر به کار می برد ـ را جایگزین آیین رسمی پروتستان می کنند.
با وجود اینها، آن گونه که هارولد بلوم نیز یادآوری می کند، روح داستان های فلانری اوکانر را نباید بر اساس خصیصه کاتولیکی آنها داوری کرد، بلکه این داستان ها برحسب نوعی «مذهب آمریکایی» یا «ایمان ملی ما [آمریکاییان] به عمل گرایی» شکل گرفته اند.
ازاین روست که بلوم با صراحت نتیجه می گیرد: «ستایشگران اوکانر تحسینش می کنند که معلم اخلاقی است پیرو کلیسای کاتولیک رم، نظری که به نظرم عجیب می رسد. نبوغش را تجلیل می کنم چون یکی دیگر از پیامبران راستین همان «مذهب آمریکایی» است که در عین حال، هم منشأ فردیت ما در ادبیات و حیات است و هم خاستگاه خشونت بومی خاص ما». بنابراین، داستان های فلانری اوکانر هم دربردارنده خصیصه ایجابی و مثبت فردگرایی آمریکایی است و هم دربردارنده خصیصه سلبی و منفی آن. مادر و مادربزرگ دو داستانی که ذکر کردیم، هر دو خصلت را دارند.
×××
کتاب را میتوانید به صورت آنلاین از اینجا بخرید.
***
خرید تلفنی کتاب - ارسال رایگان
یکی دو هفته است «خرید تلفنی کتاب» نشر آموت به طور آزمایشی شروع شده است.
بسیاری از دوستانی که تماس میگیرند، به این موضوع توجه ندارند که حداقل خرید تلفنی کتاب و ارسال رایگان این کتابها، چهار عنوان از کتابهای نشر آموت است.
ایده «خرید تلفنی کتاب» و «ارسال رایگان» روزهای نمایشگاه کتاب به مخیله آموت رسید. با حساب سرانگشتی، به نظرمان رسید اگر برای مخاطبی که حداقل 4 عنوان از کتابهای نشر آموت خریداری میکند، 15 درصد تخفیف در نظر گرفته شود، این درصد ِ تخفیف میتواند باعث ارسال رایگان کتابها به وسیله پست به هر نقطه از ایران شود.
برای آشنایی بیشتر با این طرح، با خرید 4 عنوان اول آغاز کنید تا بیشتر و بیشتر به این همراهی ایمان بیاورید.
خرید تلفنی
کتابهای نشر آموت
66496923
88490392
09360355401
ارسال رایگان/ سراسر ایران