مریم سادات گوشه (روزنامه ايران): طی 20 روز اخیر سه نمایشگاه استانی همدان، اصفهان و اراک میزبان ناشران سراسر کشور بود؛ نمایشگاه اراک تا دیشب دوم مهرماه همچنان ادامه داشت و با آخرین خریدهای مخاطبان اهل استان مرکزی به کار خود پایان داد.
نمایشگاه‌های کتاب استانی نقطه امید ناشران - حتی ناشران تهرانی - برای فروش کتاب‌هایشان است. به اذعان بسیاری از ناشران تهرانی درست است که فروش آن‌ها در نمایشگاه بین‌المللی تهران بسیار بیشتر از نمایشگاه‌های استانی است اما با توجه به‌وضعیت اقتصادی و مشکلات ناشران این نمایشگاه‌ها نقطه عطفی است برای فروش کتاب‌های بیشتر. از طرفی به دلیل مشکلاتی که در حوزه توزیع کتاب در شهرستان‌ها وجود دارد اکثر ناشران می‌خواهند خود کتاب‌هایشان را برای فروش به استان‌هایی که از نظر بعد مسافت با تهران فاصله بسیاری دارند، ببرند.
یوسف علیخانی نویسنده و مدیر نشر آموت که در نمایشگاه‌های استانی بسیاری شرکت کرده است درباره دلیل این استقبال گفت: «ناشر تهرانی و ناشر شهرستانی نیاز به مخاطب دارد و پیدا کردن مخاطب بیشتر و گسترده تر، اولین و آخرین آرزویش به حساب می‌آید. این تصور اشتباهی است که ناشر تهرانی در تهران مخاطب ندارد و برای کسادی بازار روانه نمایشگاه‌های کتاب شهرستان‌های دیگر می‌شود. مسأله اصلی را باید در یافتن مخاطب بیشتر دنبال کرد به این معنا که وقتی می‌بینم کتابم به زاهدان، بندرعباس، اهواز، اردبیل، مشهد، کرمان و... نمی‌رسد باید خودم دست به کار شوم تا برای تداوم این ارتباط هم کتاب‌ها را به مخاطبان آنجا برسانم و هم مخاطب‌شناسی و مخاطب‌یابی کنم.»
او که نظرش با برخی ناشران درباره بن کتاب متفاوت است، افزود: «همیشه از مخالفان این بن تخفیف بوده ام. این بن بیشتر به شوخی می‌ماند تا لطف به خوانندگان کتاب. شاید وقتی یک دهه قبل چنین تصمیمی گرفته شد با تعیین سقف پرداخت بن، کمکی به خوانندگان کتاب می‌شد اما اکنون با 50 هزار تومان بن در واقع 20 درصد از مخاطب حمایت می‌شود. و آیا با این مبلغ می‌توان بیش از 3 کتاب (با میانگین قیمت بین 15 تا 20 هزار تومان) خریداری کرد؟»
او درباره وضعیت اجاره غرفه‌ها گفت: «غرفه‌ها در نمایشگاه تهران اجاره‌ای است اما در نمایشگاه‌های استانی اجاره‌ای نیست.»
علیخانی در ادامه سخنانش درباره وضعیت حمل و نقل کتاب‌ها تصریح کرد: «مؤسسه نمایشگاه‌های کتاب بسیار خوب عمل کرده و با حمایت آن‌ها و هزینه‌اندکی که ناشران پرداخت می‌کنند، کارتن‌های کتاب به باربری ارسال می‌شود و کارتن‌ها را به نمایشگاه‌ها برده و در غرفه‌ها می‌گذارند و پس از پایان کار نمایشگاه‌ها هم دوباره باقیمانده کتاب‌ها کارتن زده می‌شود و به باربری تحویل داده می‌شود.»
امیر مسعود شهرام نیا مدیر عامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی دلایل استقبال ناشران از نمایشگاه‌های کتاب استانی را این‌گونه عنوان کرد: «نمایشگاه‌های استانی کتاب در واقع حلقه مکمل صنعت نشر هستند. چون شبکه توزیع کتاب بخصوص در بیرون از تهران شبکه کارآمدی نیست و شهرهای کوچک برای دسترسی به تازه‌های کتاب با دشواری مواجهند یا کتابفروشی در برخی استانها نیست یا کتابفروشی‌ها کوچک و محدودند و امکان عرضه کتاب‌های متنوع ندارند. بنابر این علاقه ناشران و مردم را نسبت به نمایشگاه‌های استانی تقویت می‌کند. نکته دوم ایجاد امکان ارتباط مستقیم ناشر با مردم شهرها و استان‌های مختلف است.برای بسیاری از مردم شاید دشوار باشد که در ایام نمایشگاه بین‌المللی به تهران بیایند»
او در ادامه سخنانش شرایط نامناسب اقتصادی را از دیگر دلایل استقبال اکثر ناشران تهرانی از این نمایشگاه‌ها دانست و افزود: «در این شرایط انگیزه اقتصادی برای ناشران وجود دارد ونمایشگاه‌ها به فروش آن‌ها بیشتر کمک می‌کند.»
اما شهرام نیا درباره حمایت‌های مؤسسه‌اش از نمایشگاه‌های استانی می‌گوید: «سعی‌مان بر این است که در تمامی استانها نمایشگاه‌ها را برگزار کنیم و علاقه مندیم کتاب‌های متنوعی عرضه کنیم. وهرچه بتوانیم بر حضور ناشران بیفزاییم، خرسند تریم.»
او در ادامه با اشاره به امکانات متفاوت نمایشگاه‌های استانی افزود: «مثلاً تبریز چون فضای نمایشگاه خوبی دارد، امیدوارم بتوانیم بیش از هزار ناشر در آن شرکت دهیم. اما برخی استانها فضای نمایشگاهی محدودی دارند.»
مدیر عامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در ادامه از حمایت دیگر وزارت ارشاد مبنی بر تخفیف خرید کتاب تصریح کرد: «به هر استان بن کتاب تعلق می‌گیرد. و میزان آن به تناسب جمعیت ومیزان استقبال از نمایشگاه متفاوت است. مثلاً برای آذربایجان شرقی عدد 800 میلیون تومان در نظر گرفته شده که 10 درصد توسط ناشر و 20 درصد توسط وزارت ارشاد تخفیف داده شده است.البته این کف تخفیف است و گاهی برخی ناشران بیشتر هم تخفیف می‌دهند. قبلاً تخفیف‌ها برای ناشران اجباراً 20 درصد بود اما به دلیل مشکلات اقتصادی این رقم به 10 درصد کاهش یافت.»
شهرام نیا در پاسخ به اینکه چرا گردش مالی نمایشگاه‌های استانی اعلام نمی‌شود؟ گفت: «از این به بعد اطلاع‌رسانی خواهیم کرد تا مردم از گردش مالی مطلع شوند. اما از همین الان می‌توان پیش‌بینی کرد وقتی کل بن نمایشگاه تبریز به پایان برسد یعنی 5/1 تا 2 میلیارد تومان فروش داشته است. اما اساساً بازار کتاب با بحران تقاضا مواجه است. نمی‌توان انکار کرد که مردم میزان هزینه‌ای که برای سبد خرید کتاب دارند بسیار کم است. بخصوص در نمایشگاه‌های استانی.می توان گفت در مجموع به طور نسبی ناشران راضی هستند.»
او در ادامه درباره میزان کتاب‌های فروش رفته اذعان داشت: «میزان کتاب‌های فروش رفته رشد قابل توجهی نداشته البته افت هم نداشته است. بررسی‌ها نشان داده است تعداد کتاب‌های فروش رفته با یک شیب ملایم حدود 5 درصد افزایش یافته است. نکته دیگر اینکه تعداد ناشران نمایشگاهی بالا رفته و گاهی ممکن است فروش یک ناشر نسبت به سال قبل کمتر بوده اما کل فروش نمایشگاه خوب بوده است.»
وی معتقد است میزان استقبال از نمایشگاه با تغییرات شرایط آب و هوایی و تبلیغات مناسب متغیر است. اکنون نمایشگاه‌های سیستان و بلوچستان و کرمان بسیار پر رونق‌اند. به دلیل فاصله و مسافت بسیاری که با تهران دارند استقبال مخاطبان در این شهرها بسیار بالاست.
ایرج گلپایگانی که یک ناشر فعال در شهر همدان است درباره علت حضور ناشران بخصوص تهرانی گفت: «درسال‌های اخیر بازار نشر با مشکلات بسیاری روبه‌رو بوده بسیاری از ناشران نقدینگی‌شان ته کشید و حتی تغییر شغل دادند. از طرفی مردم هم توجه چندانی به خرید کتاب نداشتند. نمایشگاه‌های استانی بازار خوبی برای ناشران است. به نمایشگاه همدان حداقل 200 میلیون تومان بن تزریق شد. بازار کتاب بسیار آشفته است و ناشران از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا کارهایشان به فروش برسد.»
او درباره وضعیت فروش کتاب در نمایشگاه‌های استانی گفت: «وضعیت فروش در استانها نسبت به نمایشگاه بین‌المللی تهران کمتر است. اما به دلیل توزیع نامناسب کتاب‌ها در برخی استانها و نیز مشکلات فروش اینترنتی و هزینه‌های پست برای خریداران اکثر ناشران ترجیح می‌دهند در نمایشگاه‌های استانی شرکت کنند.»
این ناشرافزود: «بخش عمده فروش کتاب‌ها به کتاب‌های کمک آموزشی و دانشگاهی مربوط می‌شود و پس از آن کتاب‌های مذهبی و رمان فروش خوبی دارند.»
